DE PARTIBUS DIVINAE LEGIS
LIBER PRIMUS
CAPUT III
De historia
D. Historia quis est? M. Praeteritarum rerum praesentiumve narratio. D. In quibus libris divina continetur historia? M. In septemdecim: Gen. 1, Exod. 1, Levit. 1, Num. 1, Deuter. 1, Jesu Nave 1, Judicum 1, Ruth 1, Regum secundum nos 4, secundum Hebraeus 2, Evangeliorum 4, secundum Matthaeum, secumdum Marcum, secundum Lucam, secundum Joannem, Actuum apostolorum 1. D. Nulli alii libri ad divinam historiam pertinent? M. Adjungunt plures: Paralipomenon 2, Job 1, Esdrae 2, Judith 1, Esther 1, Macab. 2. D. Quare hi libri non inter canonicas Scripturas currunt? M. Quoniam apud Hebraeos quoque super hac differentia recipiebantur, sicut Hieronymus caeterique testantur. D. Nulla in his libris alia species invenitur? M. Incedunt caeterae, sed non principaliter: quia etsi personae a quibus sunt primum, secundum caeteras species sunt locutae; tamen ab eo qui librum scripsit, ut historia sunt relata. Sicut benedictiones Jacob partriarchae, ab ipso quidem propheta dictae sunt: sed Moyses qui refert, ordine narrat historico. Et cum ipse Moyses dicit: In principio factum coelum et terram (Gen. I, 1); prophetico quicem dict spiritu, sed specie narrat historica. Similiter et proverbialiter nonnunquam sonat historia, ut est: Ambulantia ambulaverunt ligna, ungere super se regem (Jud. IX, 8). Aliquando simpliciter doct, id est: Audi, Israel, Dominus Deus tuus, Deus unus est (Deut. VI, 4). Omnia tamen, ut dixi, specie contexuntur historica. D. Quid historica speciebus caeteria praestat? M. Quod ipsi caeterae subjacent: Ipsa, nulli. D. Quid illi commune cum caeteris? M. Habet commune cum simplici doctrina, quod utraque superficie planae videntur, cum sint intellectu plerumque diffilices: nam aliae contra.
CAPUT IV
De prophetia
D. Quid est prophetia? M. Rerum latentium, praeteritarum, aut praesentium, aut futurarum, ex divina inspiratione manifestatio. D. Da in praeteritis prophetiam. M. Verbo Domini coeli firmati sunt (Psal. XXXII, 6). Et: Quoniam ipse dixit, et facta sunt (Psal. CXLVIII, 5). Et: In principio fecit Deus coelum et terram (Gen. I, 1). D. Da in praesentibus. M. Cognitionem futuri facti Giezi propheta in praesenti vidit (IV Reg. V, 26): et Ananiae ac Saphirae, Petrus apostolus (Act. V, 1-10). D. Da in futurus. M. Ecce virgo accipiet in utero (Isa. VII, 14), etc. D. Quare in definitione positum est latentium? M. Quia si quis jam cognita dicat, licet et futura sint, tamen propheta non est: sicut nos, cum resurrectinem praedicamus, prophetae non sumus. Si vero cujuscunque temporis latentia manifestat, tunc propheta est, sicut jam ostendimus. D. Proba hoc. M. Apostoli testimonio, in Epistola ad Corinthios, qui ait: Si convenerit universa Ecclesia in unum, et linguis loquantur omnes, intrent autem idiotae, intret autem infidelis aut idiota, convincitur ab omnibus, interrogatur ab omnibus, occulta etiam cordis ejus manifesta erunt: et tunc eudens in faciem, adorabit Deum, annuntians quod manifeste Deus in vobis est (I Cor. XIV, 23-25). Ecce Apostolus prophetiae vim in occultorum manifestatione signavit. Sed et sequentia in eadem Epistola et caeteris, multa sunt talia. D. Quare addidimus: Ex divina inspiratione? M. Quia illi que aut daemonum instinctu, aut aliis modis latentia dicunt, licet prophetae dici possunt, tamen divinarum Scirpturarm non numerantur auctores. D. In quibus libris prophetia suscipitur? M. In septemdecim: Psalmorum CL lib, 1, Osee lib. 1, Isaiae lib. 1, Joel lib. 1, Amos lib. 1, Abdiae lib. 1, Jonae lib. 1, Michaeae lib. 1, Nahum lib. 1, Sophoniae lib. 1, Habacuc lib. 1, Jeremiae lib. 1, Ezechiel lib. 1, Daniel lib. 1, Aggaei lib. 1, Zachariae lib. 1, Malachiae lib. 1. Caeterum de Joannis Apocalypsi apud Orientales admodum dubitatur. D. Nulla in his libris alia species invenitur? M. Accedunt caetera; sed non principaliter, nisi ad probationem prophetiae: sicut in Isaia cap. VII, XXXI, XXXVIII, Achaz et Ezechiae regum velut quaedam refertur historia; sed prophetiae intentio est, non gesta contenxere, sed praedictorum exitum comprobatore. Jeremias cum dicit: Terra, terra, audi verbum Domini (Jer. XXII, 29), terram, proverbialiter, habitantes in ea homines nuncupa. Et cum Isaias dicit: Non tale jejunium elegi, dicit Dominus: sed solve omnem nodum iniquitatis (Isa. LVIII, 5-6), etc., velut simpliciter docet, sed ut prophetico spiritu jussus haec praedicat. D. Quid prophetiae commune cum caeteris? M. Habet commune cum Proverbiis quod utraque superficie difficilia sunt, sed pleraque intellectu non ardua.
CAPUT V
De Proverbiis
D. Quae est proverbialis species? M. Quaedam figurata locutio, aliud sonans, aliud sentiens, et in praesenti commonens tempore. D. In quibus haec libris accipitur? M. In duobus: Salomonis Proverbiorum lib. 1, et Jesu filii Sirach lib. 1.
D. Nullus alius liber huic specici subditur? M. Adjungunt quidam librum qui vocatur Sapientiae, et Cantica canticorum. D. Accijuntne his libris aliae species? M. Sola simplex doctrina accidit, sed non principaliter, nisi ad explanationem vel commuendationem Proverbiorum: ut, Initium sapientiae timor Domini (Prov. I, 7; IX, 10).
D. Quid Proverbiis commune cum caeteris? M. Habet cum prophetia commune, quod superficie difficilis videtur, cum intelectu plerumque non sit. D. Quid habet proverbialis species proprium? M. Quod ei neque historia, neque prophetia miscentur; et sola est quae ita intelligitur, ut quodammodo verborum superficies auferatur. D. Quare in hoc tantum licitum nobis est, non textum Scripturae ipsius considerare, sed sensum, cuum in caeteris tribus ita allegoris mysticas admittamus, ut narrationis fidem praesentare necesse sit? M. Quia si voluerimus proverbialem speciem ubique allegoriam sic recipere, ut anrrationis veritas infirmetur, locum damus inimicis, prout voluerint, divinos livros interpretandi. D. Quot modis in divina lege allegoria congnoscitur? M. Quatuor: aut secundum translationem vel metaphoram, ut est: Iratus est Dominus, et descendit (Exod. IV, 14), et similia quae ad insinuandas causas ex humanis moribus transferuntur ad Deum; aut secundum imaginationem vel hypotyposin, ut est in Evangelio: Homo quidam descendebat ab Jerusalem in Jericho (Luc. X, 30); et rursus parabola vincae atque agricolarum (Math. XX, XXI). Ordo enim eorum quae gerebantur a Christo, velut imagine personae et negotii alterius refertur impletus. Aut secundum comparationem vel similitudinem, sicut dicit: Simile est regnum coelorum grano sinapis (Luc. XIII, 19), etc. Non enim narratio, sicut in superiore exemplo contexitur, sed causarum solummodo comparantur effecius. Aut secundum proverbialem modum, ut est: Bibe aquam de tuis vasis, et de cisterna tua, et de tuis puteis (Prov. V, 15), cum velit Scriptura innuere, carnalem concupiscentiam intra licentiam conjugii refrenandam.
CAPUT VI
De simplici doctrina
D. Quae est simplex doctrina? M. Qua, de fide aut de moribus in praesenti tempore simpliciter docemur.
D. Quare hoc nomen accepit? M. Quia omnis quidem Scriptura aliquid docet, sed sub aliis speciebus quas supra diximus; sub quibus aliud etiam agitur. Haec autem neque historiam texit, neque prophetiam, neque proverbialiter loquitur; sed tantummodo simpliciter docet. D. Qui libri ad simplicem doctrina pertinent? M. Canonici sexdecim; id est, Eccles. lib. 1. Et Epist. Pauli Apostoli ad Rom. 1, ad Corinth. 2, ad Gal. 1, ad Ephes. 1, ad Philip. 1, ad Coloss. 1, ad Thessal. 2, ad Timoth. 2, ad Titum 1, ad Philem. 1, ad Heb. 1; Beati Petri ad Gentes 1, et Beati Joannis prima. D. Nulli alii libri ad simplicem doctrinam petinent? M. Adjungunt quamplurimi quinque alias quae Apostolorum Canonicae nuncupantur: id est, Jacobi 1, Petri secundam, Judae unam, Joannnis duas. D. Nulla in his libris alia species invenitur? M. Accedunt caeterae, sed non principaliter, nisi ad probationem doctrinae. Nam cum dicit Apostolus: Et dum venissem Troadem, in Evangelio Christi ostium mihi apertum est (II Cor. II, 12); et ubi Petro dicitur in faciem restitisse, velut historiam videtur texere. Rursus cum dicit: Ecce musterium vobis dico: Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur (I Cor. XV, 51), prophetae opus aggreditur. Cum ait: Cretenses semper mendaces, malae bestiae, ventres pigri (Tit. I, 12), proverbialibus utitur verbis: omnis tamen ad doctrinae probationem, ut diximus, inseruntur. D. Quid commune cum caeteris speciebus simplex doctrina habet? M. Habet cum historia commune, quod utraque, superficie faciles videntur, cum sint inspectione aut intellectu plerumque difficiles.
CAPUT VII
De auctoritate Scripturarum
D. Quomodo divinorum Librorum consideratur auctoritas? M. Quia quidam perfectae auctoritatis. Quinam libri in Scripturae canonem admittendi essent, nondum erat explicite quam nunc ab Ecclesia constitutum sunt, quidam mediae, quidam nullius. D. Qui sunt perfectae auctoritatis? M. Quos Canonicos in singulis speciebus absolute enumeravimus. D. Qui mediae? M. Quos adjungi a pluribus diximus. D. Qui nullius auctoritatis sunt? M. Reliqui omnes. D. In omnibus speciebus hae differentiae inveniuntur? M. In historia et simplici doctrina: omnes namque in prophetia mediae auctoritatis libri, non praeter Apocalysin reperiuntur: neque in proverbiali specie omnino cessata.
CAPUT VIII
De Scriptoribus divinorum Librorum
D. Scriptores divinorum Librorum qua ratione cognoscimus? M. Tribus modis. Aut ex titulis et prooemiis, ut Propheticos Libros, et Apostolorum Epistolas; aut ex titulis tantum, ut Evangelistas: aut ex traditione veterum, ut Moyses creditur scripsisse quinque primos libros historiae; cum non dicat hoc titulus, nec ipse referat, Dixit Dominus ad me: sed quasi de alio, Dixit Dominus ad Moyses. Similiter et Jesu Nave liber, ab eo quo nuncupatur, traditur scriptus. Et primum librum Regnum Samuel scripsisse perhibetur. Sciendum praeterea quod quorundam Librorum penitus ignorantur auctores, ut est Judicum, et Ruth, et Regum III et ultimus, et caetera similia: quod ideo credendum est divinitus dispensatum, ut alii quoque divini Libri non auctorum merito, sed sancti Spiritus gratia tantum culmen auctoritatis obtinuisse noscantur.
CAPUT IX
De modis Scripturarum
D. Modi divinae Scripturae quot? M. Duo: nam aut metris Hebraicis in sua lingua conscribuntur, aut oratione simplici. D. Quae sunt metris conscripta? M. Ut Psalmi, et Job historia, et Ecclesiastes, et in Prophetia quaedam. D. Quae simplici oratione conscripta sunt? M. Reliqua omnia. D. Quare apud nos iisdem metris conscripta non sunt? M. Quia nulla dictio metrum in alia lingua conservat, si vim verborum ordinemque non mutet.
CAPUT X
De ordine Scripturarum
D. Quis est ordo divinorum voluminum? M. Quia quaedam Veteris Testamenti, quedam Novi. D. Quae ad Novum Testamentum pertinent? M. Evangelia (ut supra dictum est) quatuor, Apostolicae Epistolae, et Actus. D. Quae ad Vetus Testamentum pertinent? M. Reliqua omnia. D. Quae Testamenti Veretis Novique sunt propria? M. Veteris intentio est, Novum figuris denuntiationibusque monstrare: Novi autem, ad aeternae beatitudinis gloriam humanas mentes accendere.