IN SCRIPTURAM SACRAM
CAPUT VI
De ordine, numero et auctoritate librorum sacrae Scripturae
Omnis divina Scriptura in duobus Testamentis continentur, Veteri videlicet et Novo. Utramque Testamentum tribus ordinibus distinguitur: Vetus Testamentum continet legem, prophetas, agriographos. Novum autem Evangelium, apostolos, patres. Primus ordo Veteris Testameti, id est lex, quam Hebraei Thorath nominant, pentateuchon habet, id est quinque libros Moysi. In hoc ordine primus est Beresith, qui est Genesis. Secundus Hellesmoth, qui est Exodus. Tertius Vagethra, qui est Leviticus. Quartus Vagedaber, qui est Numeri. Quintus Elleaddaberim, qui est Deuteronomius. Secundus ordo est prophetarum, hic continet octo volumina. Primum est Bennum, id est filius Nun, qui et Josue et Jesus, et Jesus Nave nuncupatur. Secundum est Sothim, qui est liber Judicum. Tertium est Samuel, qui est primus et secundus Regum. Quartum Malachim, qui est tertius et quartus Regum. Quintum est Esaias. Sextum Jeremias, Septimum Ezechiel. Octavum Thereasra qui est duodecim prophetarum. Deinde tertius ordo novem habet libros. Primus est Job. Secundus Davi. Tertius Masloth, quod graece Parabolae, latine Proverbia sonat, videlicet Salomonis. Quartus Coeleth, qui est Ecclesiastes. Quintus Sirasirim, id est Cantica canticorum. Sextus Daniel. Septimus Dabreiamin, qui est Paralipomenon. Octavus Esdras. Nonus Esther. Omnes ergo flunt numero viginti duo. Sunt praeterea alii quidam libri, ut Sapientia Salomonis, liber Jesu filii Sirach, et liber Judith, et Tobias, et libri Machabaeorum, qui leguntur quidem, sed non scribuntur in canone. His viginti duobus libris Veteris Testamenti, octo libri Novi Testamenti junguntur. In primo ordine Novi Testamenti sunt quatuor Evangelia: Matthaei, Marci, Lucae et Joannis. In secundo similiter sunt quatuor: Actus videlicet apostolorum, Epistolae Pauli numero quatuordecim sub uno volumine contextae. Canonicae Epistolae, Apocalypsis. In tertio ordinae primum locum habent decretalia, quos canonicos, id est regulares appellamus. Deinde sanctorum Patrum scripta, id est, Hieronymi, Augustini, Ambrosii, Gregorii, Isidori, Origenis, Bedae et aliorum doctorum, quae infinita sunt. Haec tamen scripta Patrum in texto divinarum Scripturarum non computantur, quemadmodum in Veteri Testamento, ut diximus, quidam libri sunt qui non scribuntur in canone, et tamen leguntur, ut Sapentia Salomonis et caeteri. Textus igitur divinarum Scripturarum, quasi totum corpus principaliter triginta libris continetur. Horum viginti duo in Veteri, octo vero in Novo Testamento (sicut supra monstratum est) comprehenduntur. Caetere vero scripta quasi adjuncta sunt, et ex his praecedentibus manantia. In his autem ordinibus, maxime utriusque Testamenti, apparet convenientia: quia sicut post legem prophetae, et post prophetas agiographi, ita post Evangelium apostoli, et post apostolos doctores ordine successerunt. Et mira quadam divinae dispensationis ratione actum est, ut, cum in singulis Scripturis plena et perfecta veritas consistat, nulla tamen superflua sit.
CAPUT VII
De sacrorum librorum scriptoribus
Quinque libros legis Moyses scripsit. Libri Josue idem Josue cujus nomine inscribitur, auctor fuisse creditur. Librum Judicum a Samuele editum fuisse credunt. Primam partem libri Samuelis ipse Samuel scripsit: sequentia vero usque ad calcem, David. Malachim Jeremias primum in volumen unum collegit; nam antea sparsus erat per singulorum regum historias, Isaias, Jeremias, Ezechiel, singuli suos libros fecerunt, qui inscripti sunt nominibus eorum. Liber etiam duodecim prophetarum auctorum suorum nominibus praenotatur, quorum nomina sunt. Osee, Joel, Amos, Abdias, Jonas, Micheas, Nahum, Habacuc, Sophonias, Aggeus, Zacharias et Malachias; qui propterea minores dicuntur, quia sermones eorum breves sunt, unde et uno volumine comprehenduntur. Isaias autem et Jeremias et Ezechiel et Daniel, hi quatuor majores sunt singulis suis voluminibus distincti. Librum Job, alii Moysen, alii unum ex prophetis, nonnulli ipsum Job scripsisse credunt. Librum psalmorum David edidit. Esdras autem postea psalmos ita ut nunc sunt ordinavit, et titulos addidit. Parabolas autem et Ecclesiastem, et Cantica canticorum Salomon composuit. Daniel sui libri auctor fuit. Liber Esdras auctoris sui titulo praenotatur, in cujus texta ejusdem Esdrae Neemiaeque sermones pariter continentur. Librum Esther Esdras creditur conscripsisse. Liber Sapientiae apud Hebraeos nusquem est: unde et ipse titulus graecam magis eloquentiam redolet. Hunc quidam Judaei Philouis esse affirmant. Librum Ecclesiasticum certissime filius Sirach Hierosolymita nepos Jesu sacerdotis magni, cujus meminit Zacharias, composuit. Hic apud Hebraeos reperitur: sed inter apocryphos habetur. Judith vero et Tobias, et libri Machabaeorum, quorum ut testatur Hieronymus, secundus liber magis graecus esse probatur, quibus auctoribus scripti sunt minime constat.
CAPUT VIII
De bibliothecae Veteris Testamenti reparatione
Bibliotecam Veteris Testamenti Esdras scriba, post incensam legem a Chaldaeis, dum Judaei ingressi sunt Jerusalem divino afflatus spiritu, reparavit; cuncaque legis as prophetarum volumina, quae fuerant a gentilibus corrupta, correxit; totumque Vetus Testamentum in viginti duos libros constituit, ut tot libro essent in lege, quot habebantur et litterae.
CAPUT IX
De diversis Scripturae sacrae translationibus
Scripturam Veteris Testamenti prius in hebraica lengua editam constat. Postea Ptolomaeus qui Philapelphus cognominatus est, et secundus post Alexandrum Magnum regem AEgypti obtinuit, per septuaginta interpretes, quos ab Eleazaro pontifice acceperat, bibliothecam Veteris Testamenti in graeca linguam ex hebrea interpretari fecit. Et, ut aiuntquidam, ne posset decipi ab eis falsitate translationis, divisit eos, ut singuli in singuilis cellis separati essent. Illi vero ita omnia per Spiritum sanctum interpretati sunt, ut nihil in unius codice inventum esset, quod in alterius similiter non inveniretur. Propter quod una est eorum interpretatio. Sed Hieronymus dicit, huic rei non esse adhibendam fidem. Post ascensionem vero Domini, praedicantibus apostolis Evangelium, haec eadem translatio in gentibus reperta est, et secundum hanc ab Ecclesiis Christi primum sacrae Scripturae legi coeperunt. Postea vero, quia eidem translationi quaedam deesse probata sunt, quae in hebraica veritate tam ipsius Christi quam apostolorum praedicantium auctoritas contineri promulgaverat, conati sunt et alii sacram Scripturam de hebraica lingua in graecum transferre sermonem. Secundam igitur et teritam et quartam translationem fecerunt Aquila, Symmachus, Theodotion. Quorum primus videlicet Aquila, Judaeus, Symmanchus vero et Theodotion Hebionitae haeretici fuerunt. Obtinuit tamen usus, ut post Septuaginta interpretes Ecclesia graecorum eorum reciperent exemplaria et legerent. Post haec accessit quinta, quae Vulgaris dicitur, quae quodam tempore in Jericho reperta est. Sed quis auctor ejus fuerit, usque hodie ignoratur. Sextam et septimam Origenes fecit, cujus codices Eusebius et Pamphilus vulgaverunt. Octavo loco Hieronymus accessit, non jam de hebraeo in graecum sicut priores, sed de hebraeo in latinum transferens sermonem. Cujus translatio, quia hebraica veritati concordare magis probata est, idcirco Ecclesia Christi per universam latinitatem prae caeteris omnibus translationibus, quas vitiosa interpretatio, sive prima de hebraeo in graecum, sive secunda de graeco in latinum facta, corruperat, hanc solam legendam et in auctoriate habendam constituit. Usu autem pravo [primo] invalescente, qui nonnunquam solita magis quam vera appetit, factum est, ut diversas diversis sequentibus translationes ita tandem omnia confusa sint, ut pene nunc cui tribuendum sit, ignoretur.
CAPUT X
De scriptoribus Novi Testamenti
Plures Evangelia scripserunt, sed quidam sine Spiritu sancto magis conati sunt ordinare narrationem, quam historiae texere veritatem. Unde santi Patres, per Spiritum sanctum docti, quatuor tantum in auctoritatem receperunt Evangelia, id est, Matthaei, Marci, Lucae, Joannis, ad similitudinem quatuor animalium in Ezechiele. Primus Matthaeus Evangelium suum scripsit hebraice. Secundus Marcus, graece scripsit. Tertius Lucas, inter omnes Evangelistas graeci sermonis eruditissimus, Evangelium suum scripsit, Theophilo archiepiscopo, ad quem etiam Actus apostolorum scripsit. Quartus et ultimus Joannes Evangelium suum scripsit. Paulus quatuordecim scripsit epistolas. Canonicae epistolae septem sunt, una Jacobi, duae Petri, tres Joannis, una Judae. Apocalysim scripsit Joannes apostolus in Pathmo insula.
CAPUT XI
De scriptis aprocryphis
Hi sunt scriptores sacrorum librorum, qui per Spiritum santcum loquentes, ad eruditionem nostram praecepta vivendi regulamque conscrisperunt. Praeter haec, alia volumina aprocrypha nominantur, apocrypha autem dicta, id est abscondita et secreta, quia in dubiaum veniunt. Est enim eorum origo occulta, nec patet sanctis Patribus a quibus edita sint. In quibus etsi aliqua veritas, tamen, propter multa falsa, nulla est in eis canonica auctoritas: quod recte non judicatur esse eorum quibus ascribuntur: nam multa sub nominibus prophetarum, et recentiora sub nominibus apostolorum ab haereticis proferuntur; quae omnia sub nomine apocryphorum a divina auctoritate per examinationem remota sunt.
CAPUT XII
De bibliothecae interpretatione, et variis librorum nominibus
Bibliotheca a graeco nomes accepit, eo quod ibi libri recondantur. Nam biblion librorum, theca repositio interpretatur. Codex multorum librorum est, liber unius voluminis, et dictus codex per translationem a caudicibus arborum sive vitium, quasi caudex quod in se multitudinem librorum quasi ramorum contineat. Volumen dicitur a volvendo. Liber est interior cortex arboris, in quo antique, ante usum membranae, solebant scribere, unde scriptores librarios vocabant, inde dictus est liber volumem. Tractatus est unius rei multiplex expositio. Testamentum dicitur sacra Scriptura, humana consuetudine dante ocasionem: antiquitus enim qui carebant liberis adoptabant sibi filios, et cum constituebant illos haeredes, vocabant testes et scribebant chrigraphum, non erat tamen ita ratum quin posset mutari, nisi mortuo testatore. Similiter Deus unum solum Filium habens ex natura, multos voluit adoptare ex gratia. Et primitus unum elegit Abraham; cui praecepit exire de cognatione sua, et promisit terram Palaestinam; nec tamen ipse legitur inde aliquid possedisse. Posthac filiis Israel eductis de AEgypto, eamdem terram Palaestinam repromisit, et ne dubitarent, fecit Testamentum in certitudinem promissae haereditatis scilicet legem quae per Moysen data est. Sed quia Deus non poterat mori, et testamentum morte testatoris confimandum erat, interfectus est pro eo agnus mysticus, cujus sanguine respersus est liber et totus populus, in confirmationem promissae haereditatis. Eodem modo Dominus Jesus Christus vocans ad aeternam haereditatem, non unum tantem hominem, sed omnes gentes, fecit testamentum, Evangelium videlicet. In cujus confirmationem non agnus ille antiquus occiditur; sed ipse (quia homo erat et mori potuit) mortem subiit. Et sicut Deus ad Vetus Testametnum dandum vocaverat testes, Aaron scilicet et Mariam sororem ejus et Ur; ita Christus, qui majora promisit, plures vocavit testes, apostolos, videlicet et martyres. Vetus dicitur Testamentum primum, vel quia prius datum, vel quia de veterascentibus est institutum. Novum dicitur secundum, quia de immutabilibus et semper novis loquitur. Propheta tripliciter dicitur, officio, gratia, missione. Officio, sicut quando eligebatur aliquis qui imminente bello de dubiis consuleret Dominum, sive per assumptum ephot, sive alio quolibet modo. Gratia, sicut ille cui Dominus per internam inspirationem dabat notitiam rerum, quam nec natura nec disciplina habere poterat sed sola gratia, sicut David et Daniel et Job. Missione, sicut ille quem mittebat Dominus ad praedicandum ea quae ei inspiraverat, ut Jonas. Sed tamen sicut in istis diebus non dicuntur episcopi, nisi qui officii dignitatem et potestatem habent, licet meritum habeant et virtutem hujus nominis abundantius illis qui episcopi sunt, ita nec prophetae essent. Unde David, Job, Daniel, licet contineant prophetias in libris suis: inter agiographos tamen positi sunt, et e contrario Josue, liber Judicum et libri Samuelis, et Regum qui solam historiam texuerunt vel texere videntur, inter Prophetas connumerantur.
Quaeritur etiam, cur novem tantum dicantur agiographi, id est sancti scriptores, cum hoc nomem conveniat omnibus sacrae Scripturae auctoribus? Ad quod respondendum, quia quod nullam habet specialem proprietatem qua distinguatur a caeteris, commune nomen quasi proprium obtinet, non ex praerogativa, sed potius quasi ex quadam indignitate respectu aliorum, sicut in novem ordinibus angelorum minimus simpliciter obtinet commune nomen, et quaerenti quis sit, respondetur: angelus est, cum etiam principatus et potestates angeli sint. Apocryphus, id est dubius et adsconditus libus duobus modis dicitur: vel quia auctor ejus incertus, vel quis communi assensu fidelis synagoge vel ecclesiae non est receptus et confirmatus, etsi etiam nihil in eo reperiatur. Unde et liber Job apocryphus est, quia dubii auctoris, in canone tamen confirmatus est auctoritate fidelis synagoge. Item Ecclesiasticus, liber Sapientiae Salomonis et duo libri Machabeaorum, Tobias, Judith, et liber Jesu filii Sirach apocryphi sunt, leguntur tamen et ad Vetus Testamentum pertinent, sed non sunt confirmati in canone.